Duurzaam bouwen: een afdwingbaar ideaal?

Duurzaam bouwen betekent bouwen met in acht neming van mens en milieu. Doel is kwaliteit geven aan de gebouwde leefomgeving. Gemeenten willen duurzaam bouwen bevorderen. De vraag is echter of dit rechtens afdwingbaar is. Kunnen gemeenten bijvoorbeeld extra milieu-eisen stellen aan het bouwproces?

Gezien de technische voorschriften uit het Bouwbesluit is dit niet het geval. Gemeenten kunnen geen extra eisen stellen naast de minimumeisen op het gebied van bruikbaarheid, veiligheid, gezondheid, energiezuinigheid en milieu uit het Bouwbesluit. De opsomming die het Bouwbesluit geeft is volledig. Dit betekent dat de gemeente niet in een overeenkomst of via gronduitgifte (de privaatrechtelijke weg) alsnog eisen gaat stellen ter aanvulling op het Bouwbesluit. Dit is in strijd met artikel 122 Woningwet, waarin staat dat de gemeente ‘geen rechtshandelingen naar burgerlijk recht mag verrichten ten aanzien van onderwerpen waarin bij of krachtens het Bouwbesluit wordt voorzien.’ De privaatrechtelijke weg biedt derhalve geen uitkomst. Indien deze eisen toch in een overeenkomst gesteld zijn dan betekent dat nietigheid voor dat deel van de overeenkomst. Daarbij kan er een schadevergoedingsclaim ontstaan wegens onrechtmatig handelen van de gemeente.

Gemeenten mogen overigens wel met bouwpartijen een hoger bouwtechnisch kwaliteitsniveau (bijvoorbeeld met betrekking tot het materiaal) afspreken, indien die afspraken gemaakt zijn op basis van gelijkwaardigheid en niet vanuit een monopoliepositie, die de gemeente heeft bij bijvoorbeeld gronduitgifte. Dus op vrijwillige basis.

Nu kan er wel door de gemeente een beroep worden gedaan op ‘het experimenteerartikel’ 7a Woningwet. Dit houdt in dat door de minister van VROM ontheffing van het Bouwbesluit kan worden verleend om ‘uit het oogpunt van milieu technische voorschriften op te leggen, waarin het Bouwbesluit niet voorziet’. De minister zal echter met de intenties van het Bouwbesluit in het achterhoofd zeer terughoudend optreden. Indien het verzoek is gehonoreerd, is de gemeente gerechtigd de extra milieu-eisen te stellen.
Duurzaam bouwen kan tevens op stedenbouwkundig vlak bevorderd worden door bijvoorbeeld voorschriften met het oog op de duurzaamheid in het bestemmingsplan of de bouwverordening op te nemen.

Subsidies lijken echter tot nu toe de manier om het duurzaam bouwen structureel te bevorderen. Door middel van ‘groene financiering’ (een groene hypotheek of een groene lening bestemd voor particulieren, woningbouwcoöperaties en ontwikkelaars) wordt duurzame woningbouw en utiliteitsbouw het meest gestimuleerd.

September 2016, mr. Miranda Pals-Reiniers