Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten (Wns) – (I)

Per 1 juli 2013 is de Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten (Wns) deels in werking getreden. De bedoeling van de wet is om een algemene, uniforme en  overzichtelijke regeling te bieden voor schadeverzoeken vanwege rechtmatig of onrechtmatig overheidshandelen. De vereenvoudiging leidt tot verhoging van de doelmatigheid en vergroting van de rechtszekerheid in de afwikkeling van schade- danwel nadeelverzoeken. En dit betekent winst voor zowel de burger als de overheid. 

 
De bepalingen die betrekking hebben op schadevergoeding bij onrechtmatige overheidsdaad zijn door middel van toevoeging van een nieuwe titel 8.4 ‘Schadevergoeding’ in de Algemene wet bestuursrecht (Awb) opgenomen. Het gedeelte van de wet dat ziet op de nadeelcompensatieregeling (een vergoeding bij rechtmatig overheidshandelen), zal worden opgenomen in een nieuwe titel 4.5 Awb, deze titel treedt op een later moment in werking.

Schadevergoeding bij onrechtmatige overheidsdaad

De Wns behelst geen inhoudelijke wijzigingen in het recht op schadevergoeding vanwege onrechtmatig overheidshandelen, maar uitsluitend processuele. De wet maakt een einde aan de voorheen onoverzichtelijke bevoegdheidsverdeling tussen bestuurs- en civiele rechter. De situatie dat via meerdere sporen (al dan niet tegelijkertijd) over schadevergoeding geprocedeerd kon worden, welke situatie in de praktijk als nodeloos gecompliceerd werd beschouwd, is hiermee beëindigd.

Uitgangspunt in de Wns is dat de bestuursrechter en de burgerlijke rechter in beginsel ieder exclusief bevoegd zijn om te oordelen over bepaalde schadezaken. Daarbij is aansluiting gezocht bij de bestaande verdeling van rechtsmacht tussen de verschillende hoogste bestuursrechters:

• De bestuursrechter wordt exclusief bevoegd te oordelen over schadeverzoeken voortvloeiend uit besluiten waarover in enige of hoogste instantie de Centrale Raad van Beroep en de belastingkamer van de Hoge Raad oordelen (veelal ambtenarenrecht en het financiële bestuursrecht).
• Schadeverzoeken naar aanleiding van schadeveroorzakende besluiten waarover in enige of hoogste instantie de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State of het College van beroep voor het bedrijfsleven oordelen (ruimtelijke ordeningsrecht en milieurecht), worden in beginsel door de burgerlijke rechter beoordeeld en vallen derhalve niet onder de Wns.
• Een uitzondering geldt voor verzoeken om schadevergoeding ter hoogte van maximaal €25.000,=: daarvoor geldt dat de benadeelde in principe keuzevrijheidheeft om de civiele danwel bestuursrechtelijke weg te kiezen. Eenmaal gekozen, is de andere weg afgesloten.

Tevens voorziet de Wns in een eenvoudigere (verzoekschrift)procedure bij de bestuursrechter. Deze procedure komt in de plaats van het zelfstandig schadebesluit en de procedures van de artikelen 8:73 en 8:73a Awb.

Een verzoekschrift kan worden ingediend vanwege schade als gevolg van:
a. een onrechtmatig besluit (een besluit dat is vernietigd, of herroepen met tegemoetkoming aan de belangen van belanghebbende, of in geval de onrechtmatigheid door het bestuursorgaan is erkend);
b. onrechtmatige handelingen die ter voorbereiding van een onrechtmatig besluit zijn verricht;
c. een niet tijdig genomen besluit.

Een benadeelde kan een verzoekschrift indienen na afloop van het beroep tegen het schadeveroorzakende besluit, maar ook tijdens die procedure. Als het verzoek na afloop van de beroepsprocedure tegen het schadeveroorzakende besluit wordt gedaan, moet de benadeelde voorafgaand aan het indienen van een verzoekschrift een verzoek om schadevergoeding bij het bestuursorgaan indienen. De gedachte is dat partijen dan in de gelegenheid zijn om het geschil eerst minnelijk op te lossen. Wanneer een besluit na acht weken uitblijft of resulteert in een – in de visie van de benadeelde – te lage schadevergoeding, volgt er geen bezwaar- en beroepsprocedure maar kan de benadeelde zich rechtstreeks met een verzoekschrift tot de rechter wenden.

Als het verzoek tijdens de beroepsprocedure tegen het schadeveroorzakende besluit wordt gedaan, moet het verzoekschrift krachtens artikel 8:91 lid 1 Awb worden ingediend bij de bestuursrechter waarbij het beroep of het hoger beroep aanhangig is. Dit is alleen mogelijk wanneer de rechter die het beroep behandelt ook bevoegd is over het schadeverzoek te beslissen. In feite komt dit erop neer – zo volgt ook uit de Memorie van Toelichting bij de Wns – dat een gecombineerd verzoek om schade hangende de beroepsprocedure tegen het schadeveroorzakende besluit, alleen mogelijk is wanneer de verzochte schade maximaal €25.000,= bedraagt.

Nadeelcompensatie

De regeling inzake nadeelcompensatie zal op een later moment in werking treden. Wij zullen aan dit deel van de Wns apart – in deel II van dit artikel– aandacht besteden.

augustus 2013

Door: mr. M.E.W.M. Pals-Reiniers